Uniek onderzoek
Ons onderzoek hebben we georganiseerd in zes inhoudelijke programma’s (speerpunten) . Een aantal voorbeelden van uniek en baanbrekend onderzoek in 2023 zijn:
Actieve slaap zorgt voor zo goed mogelijke start te vroeg geboren baby’s
Onderzoekers van het UMC Utrecht onderzochten de rol van slaap op de hersenontwikkeling van te vroeg geboren baby’s . In 2023 vonden ze een link tussen meer actieve slaap en een betere ontwikkeling van de witte stof in hun hersenen. Deze witte stof is cruciaal bij het verwerken van informatie en het verbinden van verschillende hersengebieden, wat essentieel is voor cognitieve en motorische functies. Op basis van deze ontdekking wil het onderzoeksteam de slaap van te vroeg geboren baby's op de kinder-IC in de toekomst beter bewaken. Hierdoor kunnen medische interventies zoveel mogelijk worden gedaan op een moment dat een baby niet in de actieve slaap zit. Zo krijgen te vroeg geboren baby’s een zo goed mogelijke start van hun leven. 17 maart 2023 ging ook het Sleep Discovery Lab officieel van start.
Onderzoekers en artsen van het UMC Utrecht ontwikkelen een nieuwe vorm van stamceltherapie voor pasgeborenen met hersenschade na een herseninfarct . De behandeling is erop gericht om het natuurlijke herstelvermogen van het babybrein te ondersteunen. Uit de klinische studie die recent is afgerond blijkt dat mesenchymale stamcellen via neusdruppels veilig aan deze pasgeborenen kunnen worden toegediend. De bevindingen van de onderzoeksgroepen zijn in juni 2022 gepubliceerd in The Lancet Neurology .
Kunstmatige intelligentie (AI) verbetert behandeling van kanker
In Nederland wordt jaarlijks bij 1.400 volwassenen en 150 kinderen een tumor die is ontstaan in de hersenen of het ruggenmerg vastgesteld. Het type hersentumor en hoe agressief de tumor is, kon eerst pas één week na operatieve verwijdering worden vastgesteld, na onderzoek van het weggenomen weefsel. In 2023 maakten onderzoekers van het UMC Utrecht, het Prinses Máxima Centrum en het Amsterdam UMC met succes gebruik van kunstmatige intelligentie (AI)-technologie om het type tumor al tijdens de operatie, binnen anderhalf uur, vast te stellen. Door de nieuwe techniek kan de neurochirurg, indien nodig, het operatieplan bij operaties bij kinderen al tijdens de operatie aanpassen. Een tweede operatie is dan vaak niet meer nodig. Het Prinses Máxima Centrum heeft geoordeeld dat de resultaten van de techniek voldoende betrouwbaar zijn en past het nu in de praktijk toe bij kinderen voor wie de uitkomst mogelijk bepalend is voor het operatieplan.
Ook helpt AI bij het beter screenen op borstkanker. Vrouwen met zeer dicht borstweefsel hebben meer kans op borstkanker. Met behulp van AI hebben onderzoekers van UMC Utrecht nu een factor gevonden die een extra aanwijzing kan zijn voor het ontwikkelen van kanker bij deze groep vrouwen: de mate waarin het normale klier- en bindweefsel oplicht door de contrastvloeistof tijdens een MRI. Deze uitkomst kan uiteindelijk helpen om het aanvullend screenen met MRI naar kanker in zeer dicht borstweefsel effectiever in te vullen.
Vaccineren tegen RS-virus mogelijk
Jaarlijks belanden er in Nederland 150 tot 200 baby’s met het RS-virus op de intensive care. Wereldwijd is het RS-virus de tweede doodsoorzaak bij zuigelingen, na malaria. Uit drie onderzoeken waarbij het UMC Utrecht betrokken was, bleek in 2023 dat het mogelijk wordt om baby’s, zwangere vrouwen en ouderen te vaccineren. Zo wordt een ernstige infectie met het RS-virus voorkomen. De nieuwe vaccins zijn een keerpunt in de bestrijding van het RS-virus.
Effectiviteit behandeling hartfalen vergroten
Zowel bij gezonde als bij zieke mensen is het zogenoemde 24-uurs ritme belangrijk voor het functioneren van het lichaam. Onderzoekers van het UMC Utrecht vroegen zich af of het 24-uurs ritme verandert bij patiënten met hartfalen , waar zo’n 250.000 Nederlanders last van hebben. Ze ontdekten in 2023 dat, ondanks verstoringen in de hormoonspiegels en lichaamsfuncties, de moleculaire klok in het hart intact bleef en er een 24-uurs ritme aanwezig blijft. Als we hiermee rekening houden bij het plannen van bijvoorbeeld operaties of het toedienen van medicijnen, kunnen we zo de effectiviteit van een behandeling verhogen.
Patiënten met nierfalen 23% minder kans op overlijden
Nierfalen is een veel voorkomende chronische niet-overdraagbare aandoening. Ruim 6.200 patiënten in Nederland en wereldwijd ongeveer 4 miljoen ondergaan een dialysebehandeling. Uit onderzoek, onder leiding van het UMC Utrecht bleek in 2023 dat een nieuwe dialysemethode, hemodiafiltratie, een betere behandeling is voor patiënten met nierfalen dan hemodialyse. Met deze nieuwe dialysebehandeling neemt de kans op overlijden van patiënten met nierfalen met 23% af. Een belangrijke doorbraak in de behandeling van patiënten met nierfalen. Naar verwachting leidt dit tot een bredere wereldwijde toepassing van hemodiafiltratie.
Twee nieuwe bacteriesoorten ontdekt bij patiënten met darmontstekingen
Onderzoekers van het UMC Utrecht en Yale University (USA) hebben in 2023 twee nieuwe bacteriesoorten bij patiënten met een inflammatoire darmziekte (IBD) ontdekt. IBD is een chronische ontstekingsaandoening die voornamelijk bestaat uit de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, en die wereldwijd miljoenen mensen treft. Uit een grondige karakterisering van de twee nieuwe bacteriesoorten, bleek dat deze ervoor zorgen dat de beschermende slijmlaag van de darmwand afbreekt en ze een krachtige immuunreacties uitlokken. Deze bevindingen benadrukken de potentiële rol van bacteriën in het ziekteproces van IBD en kunnen mogelijk bijdragen tot nieuwe behandelingen in de toekomst.
Bioprinten vervangt in toekomst weefsels en organen
Er is al jaren een tekort aan geschikte donoren. In 2023 zijn er in het UMC Utrecht diverse stappen gemaakt om uiteindelijk via bioprinten vervangende weefsels en organen te kunnen maken. Zo is het gelukt om een chemische ‘landkaart’ te maken voor de cellen waaruit weefsels en organen kunnen worden opgebouwd. Daarnaast ontwikkelde een promovendus een korrelige gel (‘granulaire gel’) die helpt om tijdens het bioprinten cellen heel gecontroleerd en nauwkeurig kan plaatsen. Deze korrelige gel maakt ook meer biologische activiteit in het geprinte weefsel of orgaan mogelijk. Zo kunnen stamcellen zich meer verspreiden, creëren epitheelcellen meer verbindingen en maken neuronen verbindingen met elkaar. Tot slot ontwikkelden onderzoekers een zeer nauwkeurige manier van 3D-printen waarmee een bloedvat kan worden gemaakt , een ingewikkelde structuren die mechanisch sterk moet zijn en flinke krachten moet kunnen hebben.
